توسط : مثبت نیوز – سد لار، یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب تهران، در تابستان ۱۴۰۴ با کاهش شدید ذخیره آب روبه‌رو بوده و اکنون در آستانه خشکی کامل قرار دارد. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که حجم آب این سد به کمتر از ۳ درصد ظرفیت رسیده و هدررفت آب از آن سالانه به ۲۷۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.
سد لار در شمال تهران، نمونه‌ای کلاسیک در زمین‌شناسی مهندسی است که در آن پیچیدگی‌های زمین‌شناختی منطقه دست‌کم گرفته شده‌اند. مسائل اصلی مربوط به نفوذپذیری بالا و کارستی بودن منطقه مخزن است که منجر به هدررفت قابل توجه آب می‌شود. خطای اساسی، انتخاب محل سد بوده که از نظر زمین‌شناسی برای نگهداری آب نامناسب بود.
رود لار در حوضه آبخیز هراز در مجاور سامانه آتشفشانی دماوند قرار دارد و مهم‌ترین سرمنشأ رودخانه هراز است. طرح سد لار از اوایل دهه ۲۰ شمسی مطرح شد. همان زمان زنده‌یاد دکتر یدالله سحابی مکان احداث سد روی سازند لار را از نظر زمین‌شناسی غلط اعلام کرد. در دهه ۵۰ نیز دکتر فریدون سحابی نشان داد که اهداف پروژه قابل تأمین نیست. سنگ‌های رسوبی منطقه مسیرهای فرار آب را فراهم کرده‌اند – که در پژوهش‌های ایشان در دانشگاه تهران و نزد وزارت نیرو به خوبی نشان داده شده بود.
هدف اعلام‌شده، تأمین آب دشت بزرگ هراز و همچنین تأمین آب تهران -از طریق انتقال آب به مخزن سد لتیان- بود.
از سال ۶۰ تاکنون مشکل نشت آب از اطراف مخزن سد پدیدار شد؛ به‌نحوی‌که در سال‌های با بارندگی معمول، حدود ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب از چشمه‌های ۱۰ کیلومتری پایین‌دست سد خارج می‌شود و تنها ۱۷۰ میلیون مترمکعب آب باقی‌مانده ذخیره‌شده در مخزن به سمت نیروگاه کلان و سد لتیان ارسال می‌شود.
با رشد جمعیت تهران و ساخت شهرک‌های اقماری اطراف آن، به‌تدریج حقابه‌های دشت هراز از سد لار توسط وزارت نیرو حذف شد و با هدف جبران کمبود آب دشت هراز، وزارت نیرو تصمیم نادرست دیگری گرفت که همان «احداث سد هراز» روی رود هراز است؛ که از سال ۸۹ ساخت آن آغاز شد.
سنگ آهک کارستی و دولومیت در محدوده مخزن به نام سازند لار به سن ژوراسیک-کرتاسه، شکسته و کارستی است. در فرآیند کارستی شدن، سنگ‌های محلول با آب کمی‌اسیدی (از باران یا ذوب برف) حل می‌شوند و شبکه‌ای از حفره‌ها و زهکش‌های زیرزمینی ایجاد می‌کنند که منطقه را به یک اسفنج سنگی تبدیل کرده‌اند.
فعالیت آتشفشانی دماوند تولید آب اسیدی را تشدید کرده که باعث انحلال سنگ آهک سازند لار می‌شود. گازهایی مانند CO₂ و H₂S آزاد می‌شوند که در آب حل شده و اسید کربنیک تشکیل می‌دهند. این رواناب اسیدی به دره رودخانه لار جریان می‌یابد و انحلال سنگ‌های کربناته را تسریع می‌کند.
سد لار بر دره‌ای ساخته شده که در راستای گسل لار قرار دارد. شکستگی‌ها و گسل‌ها مجاری با نفوذپذیری بالا برای جریان آب اسیدی هستند و منجر به توسعه سریع ویژگی‌های کارستی مانند غارها و گودال‌ها می‌شوند.
از ابتدا شناخت درستی از زمین‌شناسی دره لار کسب نشده و نفوذپذیری شبکه کارستی دست‌کم گرفته شده است. شکستگی‌های پهنه گسله لار مسیرهای اصلی حرکت آب هستند و زمین‌شناسی نامناسب مستقیماً به هدررفت فاجعه‌بار آب به صورت دائمی منجر شده است و از ابتدا مخزن را بسیار ناکارآمد کرده است.
