توسط : مثبت نیوز – ذربایجان هم‌اکنون با تامین 40 درصد از نفت رژیم صهیونیستی، نقش مهمی در تامین انرژی و حیات این رژیم بازی می‌کند؛ منابعی که همه را از میادین نفت و گاز دریای خزر تامین می‌کند.
دریای خزر بعد از خلیج فارس و سیبری، سومین منطقه در دنیا با بیشترین منابع بالقوه انرژی است که حجم ذخایر نفت خام و گاز طبیعی آن به ترتیب حدود 100 میلیارد بشکه و 12 تریلیون مترمکعب برآورد می‌شود.
دریای خزر یکی از قدیمی‌ترین مناطق تولیدکننده نفت در جهان است و تولید نفت از این منطقه از میدان نفتی داشلاری در جنوب شرقی شبه‌جزیره آبشرون و در فاصله 42 کیلومتری ساحل باکو، از صدها سال پیش آغاز شده است.
منطقه خزر به طور سنتی یک منطقه تولیدکننده نفت بوده، اما اخیراً به عنوان یک تولیدکننده گاز طبیعی نیز ایفای نقش می‌کند. در این منطقه 6 کشور روسیه، ایران، قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان و ازبکستان، دارای منابع نفتی و گازی هستند. هرچند کشور ازبکستان در نوار مرزی دریای خزر واقع نشده اما بخش قابل توجهی از خاک این کشور، همراه با منابع انرژی آن در حوضه‌های زمین‌شناسی دریای خزر قرار دارد.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا می‌نویسد: «گذشته از تولید نفت آذربایجان، منابع نفتی دریای خزر تا زمان فروپاشی شوروی عمدتاً دست‌نخورده باقی مانده بود. دریای خزر و مناطق اطراف آن پس از آنکه کنسرسیومی از شرکت‌های نفتی بین‌المللی به رهبری شرکت بریتیش‌پترولیوم با دولت آذربایجان برای توسعه ذخایر فراساحلی این کشور توافق‌نامه‌ای امضا کردند و میدان عظیم آذری-چراغ-گونشلی (ACG) را کشف کردند، توجه جهان را دوباره به خود جلب کرد. از آن زمان میادین خزر شاهد هجوم سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگی مانند میدان کاشاگان قزاقستان بوده است.»
طبق آمارهای eia، تولید نفت از دریای خزر در سال 2022 حدود یک درصد از عرضه جهانی نفت معادل بیش از یک میلیون بشکه در روز و تقریبا 3 درصد از عرضه جهانی گاز معادل بیش از 4 تریلیون فوت مکعب را تشکیل داده است.
آذربایجان، تولیدکننده برتر نفت و گاز از میادین فراساحلی دریای خزر بوده و تقریباً تمام تولید نفت و گاز این کشور در سال 2022 از فراساحل دریای خزر حاصل شده است. تولید نفت آذربایجان از دریای خزر روزانه 650 هزار بشکه اعلام شده است.
قزاقستان، دومین تولیدکننده بزرگ نفت از میادین فراساحلی دریای خزر است که 15 درصد از تولید نفت خود معادل 280 هزار بشکه در روز را از این منطقه تولید می‌کند. روسیه نیز با تولید روزانه 150 هزار بشکه نفت، سومین تولیدکننده و ترکمنستان با تولید روزانه 122 هزار بشکه، چهارمین تولیدکننده بزرگ نفت از دریای خزر است. تولید نفت و گاز ایران و ازبکستان از دریای خزر، صفر است.
به طور کلی دلیل کم یا صفر بودن تولید نفت و گاز ایران و روسیه از میادین دریای خزر، به وجود میادین دیگری با تولید آسان‌تر در سایر نقاط این دو کشور برمی‌گردد. به عنوان مثال وجود منابع عظیم در خلیج فارس باعث شده ایران تمرکز خود را در این منطقه قرار دهد و تولید نفت و گاز از منابع دریای خزر را از اولویت خود خارج کند.
همچنین بزرگ‌ترین شرکت‌های نفت و گاز روسیه، مانند لوک‌اویل یا گازپروم نیز تنها چند میدان نفت و گاز را در دریای خزر اداره می‌کنند، اما با خروجی بسیار کم. مثلا شرکت لوک‌اویل، بزرگ‌ترین شرکت خصوصی روسیه فعالیت‌هایش در دریای خزر شامل سه میدان اصلی به نام‌های یوری کورچاگین، ولادیمیر فیلانوفسکی و والری گریفر است که مجموعا سالانه 7 میلیون تن نفت از این میادین تولید می‌کند درحالی‌که کل تولید نفت روسیه 513 میلیون تن در سال 2020 بوده است.
طبق گزارش eia، گازپروم به عنوان بزرگ‌ترین شرکت دولتی روسیه نیز در دریای خزر تنها یک میدان فعال به نام میدان آستاراخانسکویه در نزدیکی شهر آستاراخان دارد که با توجه به پروژه‌های عظیم این شرکت در شبه‌جزیره یامال یا در دریای بارنتز میدان نسبتاً کوچکی محسوب می‌شود.
تاکنون 145 میلیارد دلار برای توسعه میادین هیدروکربوری دریای خزر سرمایه‌گذاری شده است. طبق تصویر3، کشور آذربایجان به میزان 20 برابر مجموع سایر کشورهای حوزه دریای خزر، از منابع این منطقه گاز طبیعی تولید می‌کند. تولید نفت آذربایجان از دریای خزر نیز به اندازه کل تولید سایر کشورهای این منطقه است.
جمهوری آذربایجان از اواسط دهه 1990 میلادی و سایر کشورها مانند روسیه، ترکمنستان و قزاقستان از اوایل دهه 2010 توسعه میادین نفت و گاز خزر را آغاز کردند. هم‌اکنون ایران تنها کشور ساحلی دریای خزر است که تولیدی از این منابع ندارد. به طور کلی، رویکرد ایران و روسیه در دریای خزر شباهت زیادی به یکدیگر دارد، زیرا هر دو مناطق بسیار مهم‌تری با مقدار غیرقابل مقایسه‌ای از نفت و گاز را در سایر نقاط در اختیار دارند.
آذربایجان و قزاقستان نیز روش مشابهی در بهره‌برداری از میادین خزر را دنبال می‌کنند و هر دو کشور از مشارکت خارجی با حضور بسیاری از شرکت‌های درجه یک جهانی مانند شورون، بریتیش‌پترولیوم و سرمایه آنها بهره‌مند شده‌اند.
ترکمنستان در اینجا یک استثنا است زیرا اساساً ساختارهای دوران اتحاد جماهیر شوروی را حفظ کرده و اکثر عملیات توسعه و بهره‌برداری از طریق ترکمن‌گاز و ترکمن‌نفت که تحت کنترل دولت است، انجام می‌شود.
در حال حاضر تنها سکوی حفاری ایران در دریای خزر، سکوی امیرکبیر بوده که در وضعیت غیرفعال قرار دارد. همچنین تنها میدان کشف‌شده ایران در دریای خزر، میدان نفتی سردار جنگل است. این میدان نفتی در سال1391 و در عمق 700 متری کشف شد و تنها ساختار از 46 ساختار نفتی و گازی مطالعاتی ایران است که از مرحله اکتشافی عبور کرده است. تاکنون هیچ بودجه‌ای برای انجام مطالعات امکان‌سنجی و تفصیلی تولید زودهنگام از میدان نفتی سردار جنگل تخصیص داده نشده است.
البته ایران اخیرا عملیات اجرایی حفاری اکتشافی در دریای خزر را آغاز کرده و طبق اعلام وزیر نفت در اردیبهشت امسال با استقرار دکل حفاری شرکت حفاری شمال در ساختار رودسر در بلوک ۱۸ خزر، این حفاری اکتشافی تا عمق نهایی پنج هزار و ۷۷ متر و با هدف ارزیابی مخزنی ساختار رودسر انجام می‌شود. به گفته وزیر نفت، بر اساس مطالعات زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری دوبعدی، احتمالا بیش از 600 میلیون بشکه نفت خام درجا و حدود دو تریلیون فوت‌مکعب (TCF) گاز در این ساختار وجود داشته باشد، البته این ارقام تقریبی است و باید پس از عملیات حفاری و مطالعات تکمیلی نهایی شود. این پروژه تحت قرارداد EPD با مبلغ حدود 50 میلیون دلار انجام می‌شود.
همچنین درباره حجم منابع نفتی دریای خزر ابهامات جدی وجود دارد. به عنوان مثال موسسه آکسفورد‌انرژی برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا درباره ذخایر 200 میلیارد بشکه‌ای نفت در دریای خزر را زیر سوال می‌برد و حجم ذخایر را بین 25 تا 35 میلیارد بشکه تخمین می‌زند. در این صورت احتمال اینکه ذخایر نفتی دریای خزر به عنوان یک رقیب و جایگزین بلندمدت برای خلیج فارس عمل کند، از بین می‌رود و سهم این ذخایر از کل ذخیره نفت دنیا به 3 درصد کاهش می‌یابد، نه سهم ۱۶ درصدی که اداره اطلاعات انرژی آمریکا مدعی آن است.
