مثبت نیوز – سرویس مکانیابی بایدو، جدیدتر است و بیش از هر سیستم دیگری ماهواره دارد و تعداد ایستگاههای نظارتی آن در سراسر دنیا، بیش از ده برابر جیپیاس است. در نتیجه، دقت بایدو در بسیاری از مناطق، از جمله کشورهای در حال توسعه، بالاتر از همتای آمریکاییاش است.
در اواسط ماه می سال ۲۰۲۳، چین آخرین ماهواره بایدو را به فضا پرتاب کرد تا تعداد ماهوارههای بایدو به ۵۶ عدد برسد؛ تقریباً ۲ برابر ۳۱ ماهواره GPS.
آخرین ماهواره بایدو، دارای ویژگی پیامرسانی دو طرفه است؛ ویژگیای که GPS از آن بیبهره است. این ویژگی عموماً در چین در دسترس است و به تراشههای خاصی نیاز دارد که بهشکل گسترده در بازار مصرفکنندگان در دسترس نیست. این به کاربران این امکان را میدهد تا در مناطقی که پوششدهی شبکه موبایل وجود ندارد، پیغامهای کوتاهی ارسال کرده و در عین حال بتوانند از آن برای عملیات جستوجو و نجات نیز بهره ببرند.
جیپیاس نوعی ماهواره است که تحت مالکیت ایالات متحده قرار دارد. ما دو سیستم دیگر هم داریم: یکی تحت مدیریت اروپاست و دیگری دست چین. اینها در مدارهای مجاز ماهوارههایی را مستقر کردهاند که دستگاههای گیرنده از سیگنالهای آنها استفاده میکنند تا موقعیت مکانی خودشان را که اصطلاحاً به آن نقاط جی میگویند، مشخص کنند.
نکته این است که دستگاههای گیرنده سیگنال لزوماً از ماهوارههای جیپیاس استفاده نمیکنند. کافی است سیگنال سه ماهواره واضح باشد تا دستگاه بتواند موقعیت خودش را مشخص کند. مثلاً ممکن است دستگاه شما اصلاً از جیپیاس استفاده نکند و مثلاً یک نقطه از ماهوارههای اروپایی و دو نقطه از ماهوارههای چینی بگیرد و موقعیت را شناسایی کند. پس این فرض که دستگاههای ما حتماً با سیستم آمریکایی کار میکنند، نادرست به نظر میرسد، چون دستگاهها با دریافت سیگنال از سه نقطه کارشان را انجام میدهند.
بهصورت پیشفرض، دستگاههایی که مثلاً در سال ۱۴۰۳ تولید شدهاند، مثل برندهای آیفون، سامسونگ یا شیائومی که در ایران متداول هستند، این سیستمها را پشتیبانی میکنند. اما ممکن است دستگاههای قدیمیتر این امکان را نداشته باشند و فقط با سیستم جیپیاس تنظیم شده باشند. این میتواند اخلال گستردهای در رهگیری، چه در قایقها، کشتیها یا خودروها، ایجاد کند اگر بخشی از ماهوارهها را کنار بگذاریم و بخواهیم با ماهوارههای دیگر کار کنیم. به نظر میرسد این موضوع نیاز به بررسی فنیتر دارد.
هوش مصنوعی مثل لوندر یا ورایزددی که برای دستگاهها استفاده شده، جلوگیری کنیم، آنها میتوانند از ماهوارههای جدید استفاده کنند؛ یعنی لزوماً با جیپیاس کار نمیکنند و میتوانند با بایدو کار کنند. لذا به نظر میرسد از لحاظ فنی، قطع این ارتباط یا مختل کردن آن مزیتی برای ما نداشته باشد. ضمن اینکه ممکن است بخشی از مردم متأثر شوند، چون دستگاههایی که دارند شاید با بایدو سازگار نباشد و دستگاههای قدیمیتری باشند که هزینه ایجاد کند.
سیستم GPS (آمریکا) با داشتن حدود ۳۱ ماهواره فعال، در حالت مدنی دقتی بین ۵ تا ۱۰ متر دارد و در حوزه نظامی دقت آن تا سانتیمتر هم میرسد. این دقت بالا باعث شده GPS ستون فقرات ناوبری، کشاورزی دقیق و مخابرات در سطح جهان باشد. اما با ظهور رقبایی مثل GLONASS (روسیه) با دقت حدود ۲.۸ تا ۷.۳۸ متر و BeiDou (چین) که دقت متوسطی در سطح چند متر و در آسیا–اقیانوسیه تا ۱–۲ متر دارد، تنوع در منابع موقعیتیابی بیشتر شده است. مثلاً BeiDou علاوه بر موقعیتیابی دقیق، از سال ۲۰۲۰ بهطور کامل عملیاتی شده و قابلیتهای اضافی مثل ارسال پیام کوتاه ماهوارهای دارد. سیستم اروپایی Galileo هم سرویس HAS با دقت ۲۰ سانتیمتر را از سال ۲۰۲۳ فعال کرده که این سیستم را دقیقترین گزینه در جهان کرده. موازی با این، GLONASS بهخصوص در عرضهای جغرافیایی بالا عملکرد بهتری نسبت به GPS دارد.
«امروزه بیشتر گوشیها و دستگاهها از حالت Multi-GNSS پشتیبانی میکنند، به طوری که ترکیب GPS+GLONASS+BeiDou سطح پوشش را به حدود ۵۰ ماهواره میرساند و دقت، سرعت فیکس و پایداری را افزایش میدهد. بازار تراشههای GNSS هم با رشد قابل توجهی روبهروست؛ ارزش آنها در ۲۰۲۴ حدود ۳.۹ میلیارد دلار بوده و تا ۲۰۳۲ به ۷.۴ میلیارد خواهد رسید (نرخ رشد سالانه حدود ۸.۳درصد). اما چالش؛ گذار فنی و سیاسی است: تغییر تجهیزات فرستنده/گیرنده GNSS، تنظیمات استاندارد، سازگاری نرمافزاری و سختافزاری همگی نیازمند سرمایهگذاری و بازنگری ساختاری هستند. همچنین، برخی کشورها ممکن است حساسیت امنیتی نسبت به استفاده از سیستمهای متعلق به چین یا روسیه داشته باشند. راهکار هوشمندانه کنونی، استفاده همزمان از چند سیستم GNSS برای افزایش تابآوری و استقلال موقعیتیابی است؛ نه حذف GPS، بلکه مدیریت ریسک و بهبود دقت با پشتیبانی متنوع است.
اتحادیه اروپا توسعه سیستم Galileo را از اوایل دهه ۲۰۰۰ آغاز کرد، زمانیکه روشن شد وابستگی کامل به GPS آمریکا در بلندمدت با مخاطرات راهبردی همراه است. تجربه جنگ کوزوو و تصمیم آمریکا برای قطع سیگنال GPS در برخی مناطق، زنگ خطر را برای اروپاییها به صدا درآورد. آنها دریافتند که حتی زیرساختهای حیاتی مانند حملونقل، انرژی و خدمات اضطراری میتوانند در صورت بحران، تحت تأثیر تصمیم قدرتهای بیرونی قرار گیرند. بنابراین، پروژه Galileo با هدف ایجاد یک سیستم ناوبری مستقل، مدنی و امن کلید خورد تا اروپا در حوزه موقعیتیابی، حکمرانی فناورانه و تداوم خدمات حیاتی، از وابستگی بیرونی رها شود. در یک تحلیل رسمی از ESA، اشاره شده که تقریباً ۶-۷ درصد تولید ناخالص داخلی اروپا -حدود ۸۰۰ میلیارد یورو- به خدمات موقعیتیابی ماهوارهای وابسته است، و قطع آن میتواند تأثیرهای اقتصادی و انسانی گستردهای داشته باشد؛ بنابراین ضرورت ساخت یک نظام مستقل کاملاً روشن بود.