توسط : مثبت نیوز – از اواخر دهه 80 قطعه‌سازان و در رأس آنها گروه کروز اقدام به خرید بخشی از سهام ایران‌خودرو کردند، در کنار گروه کروز، گروه رایزکو و گروه بهمن نیز از دیگر خریداران بخش خصوصی سهام ایران‌خودرو بودند.
اما جدید‌ترین اتفاق مربوط به ورود مونتاژکاران به لیست سهامداران غول‌های خودروساز دولتی است. بررسی وضعیت سهامداران دو غول خودروسازی دولتی نشان می‌دهد، در گروه ایران‌خودرو شرکت کروز به تنهایی مالک 15 درصد از سهم این گروه است. همچنین ایران‌خودرو و شرکت کروز 10.26 درصد از سهام را به‌صورت مشترک دارا هستند. سهام چرخه‌ای در گروه ایران‌خودرو به تنهایی 10.87 درصد و با احتساب شرکت کروز نیز رقم بسیار بالاتری خواهد بود. در این گروه سهم مستقیم دولت فقط 5.71 درصد است. سهم گروه بهمن 3.65 درصد، نزدیک به 20 درصد در اختیار نهادهای شبه‌دولتی و بانک‌ها و مابقی مربوط به سهامداران خرد است. در گروه سایپا نیز دولت به‌طور مستقیم نزدیک به 17 درصد از سهام این گروه را در اختیار دارد، در این گروه نزدیک به 40 درصد از سهام مربوط به سهام چرخه‌ای زیرمجموعه‌های گروه سایپاست. نزدیک به 16 درصد مربوط به سهامداری شبه‌دولتی‌ها و نهادهای عمومی، نزدیک به 6.2 مربوط به شرکت کرمان موتور و کمتر از 2 درصد نیز مربوط به شرکت خدمات و تجارت بم خودرو (شرکت خدمات پس از فروش مونتاژکاران کرمانی) است. مابقی سهام نیز مربوط به سهامداران خرد است.
در سال 1387 فرآیند واگذاری شرکت‌های دولتی ازجمله ایران‌خودرو و سایپا آغاز شد. به‌رغم آنکه در این قانون تلاش شده بود که تصدیگری دولت کاهش پیدا کند و با واگذاری شرکت به بخش خصوصی، بهره‌وری آن افزایش یابد اگرچه در ظاهر، دولت سهام خود در شرکت ایران‌خودرو و سایپا را به ترتیب به حدود 5 و 17 درصد کاهش داده، اما همچنان با داشتن بیش از 50 درصد از سهام شرکت ایران‌خودرو و بیش از 72 درصد از سهام شرکت سایپا از طریق شرکت‌های عمومی وابسته به دولت و شرکت‌های زیرمجموعه شرکت اصلی و تعیین حداقل سه عضو هیات‌مدیره امکان مدیریت و سیاستگذاری حداکثری در این دو شرکت را دارد. مطابق آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تقریبا بیش از 50 درصد (59.2 درصد) از سهام شرکت ایران‌خودرو در اختیار دولت، شرکت‌های عمومی غیردولتی، شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو و بانک‌هاست و عملا کنترل تمامی این سهام در دست دولت است؛ از این رو با وجود واگذاری سهام دولت، درصد خیلی کمی از اختیارات در دست قطعه‌سازان است. به‌طور مشابه نیز تقریبا بیش از نیمی (72.84 درصد) از سهام شرکت سایپا در اختیار دولت، شرکت‌های عمومی غیردولتی و شرکت‌های زیرمجموعه سایپاست و در اینجا نیز نظام کنترل‌گر دولت است.
در‌حال‌حاضر سالیانه حدود 30 میلیون دستگاه خودرو در چین تولید و سالیانه تقریبا همین تعداد به فروش می‌رسد. بیشتر خودروسازان جهانی به‌صورت شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های چینی در چین خودرو تولید می‌کنند. لازم به ذکر است در این کشور بیش از 20 تولیدکننده اصلی حضور دارند و فشار رقابت در این کشور به حدی بالاست که خودروسازان معروفی نظیر فورد، کیا، نیسان، بی‌ام‌و، مزدا و هوندا نتوانسته‌اند سهمی بیش از 5 درصد را برای خود کسب کنند. اما ماجرای بازار خودروی ایران گویا طور دیگری است؛ در بازار خودروی ایران تنها دو خودروساز که به‌صورت سنتی بیش از 50 سال در ساختار صنعت خودروی ایران فعالیت می‌کنند، درمجموع حدود 90 درصد از سهم بازار را در دهه‌های گذشته در اختیار داشته‌اند (اگرچه در دو سال اخیر سهم خودروسازان خصوصی از بازار افزایش چشمگیری داشته است)، سایر بازار میان خودروسازان بسیار کوچک داخلی و خودروهای وارداتی تقسیم شده است. از طرف دیگر برخی معتقدند با توجه به تعرفه بالای واردات خودرو به کشور، خودروهای وارداتی عملا رقابتی را ایجاد نمی‌کنند. مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال 96 ساختار بازار خودروی ایران به این صورت بود که حدود 47 درصد از این بازار در دست ایران‌خودرو، 40 درصد در دست سایپا، 5 درصد از آن سایر خودروسازان داخل بود و تنها 8 درصد نیز سهم واردات خودرو بود.
نکته جالب توجه درمورد بازار خودروی ایران این است که 27 شرکت خودروسازی در ایران فعالند.
